Het gewicht van de geschiedenis
Industriële revolutie, globalisering en cumulatieve CO2
De westerse wereld heeft de neiging dit te vergeten. De economische en sociale ontwikkeling, in gang gezet door de industriële revolutie en gebaseerd op het intensieve gebruik van fossiele brandstoffen (wij waren de eersten die aan extractivisme deden), betrof lange tijd slechts een deel van de wereldbevolking. Kijk eens naar de grafiek van de cumulatieve uitstoot van CO2 door energiebronnen: tot 1960, nauwelijks 64 jaar geleden. Bijna alle broeikasgasemissies kwamen uit Noord-Amerika en Europa.
In 1960 was 82% van de cumulatieve energiegerelateerde CO2 emissies sinds de industriële revolutie afkomstig van Noord-Amerika en Europa (EU+UK). De bevolking van deze twee regio’s vormde 20% van het wereldtotaal. De uitstoot in dat jaar bedroeg 82% van het totaal!
Sindsdien is de situatie zeker veranderd. China is een economische reus geworden, veel landen die ooit als onderontwikkeld werden beschreven zijn opgekomen, de globalisering heeft de kaarten veranderd en de wereldwijde verdeling van emissies is tussen 1980 en 2022 ingrijpend veranderd.
Als gevolg hiervan zullen Noord-Amerika en Europa (EU+VK), die in 1980 nog meer dan de helft van de energiegerelateerde CO2uitstootten, in 2022 nog maar 23,4% van het totaal voor hun rekening nemen (de uitstoot in Europa is met 34% gedaald, maar in Noord-Amerika nog steeds met 7% gestegen).
Het aandeel van China steeg van 7,7% naar 30,7%, en de uitstoot van China steeg met een factor 6,6. De rest van Azië-Pacific verhoogde zijn emissies met een factor 2,2 (van 13,2% naar 21,9%) en de rest van de wereld met een factor 1,8 (van 12% naar 17,4%).
Recente trends in cumulatieve emissies
Recente trends in cumulatieve emissies laten de groeiende macht van niet-westerse landen zien.
Eind 2022 zijn Noord-Amerika en Europa (EU+VK) nog steeds goed voor 47% van de totale cumulatieve uitstoot van 1.773 miljard ton CO2 uit energiebronnen, voor 11,2% van de wereldbevolking. De specifieke balans van Europa blijft zwaar, maar verbetert aanzienlijk: 21% van de cumulatieve uitstoot voor 6,5% van de wereldbevolking. De balans van Noord-Amerika blijft zeer zwaar: 26% van de totale cumulatieve emissies voor 4,7% van de wereldbevolking!
De staat van dienst van China verslechtert snel. Tegen het einde van 2022 vertegenwoordigen de cumulatieve emissies 14,7% van het totaal voor 17,8% van de bevolking. China nadert het omslagpunt waarop zijn aandeel in de cumulatieve uitstoot groter zal zijn dan zijn aandeel in de wereldbevolking. Het zal moeilijker worden voor China om zich op te werpen als leider van het “Mondiale Zuiden”, dat op klimaatgebied wordt vervolgd door de historisch ontwikkelde landen.
Klimaatschuld: een echt probleem
Niettemin hebben historisch ontwikkelde landen die hun ontwikkeling hebben gebaseerd op de exploitatie van fossiele brandstoffen, met name in de 20e eeuw, een bijzondere verantwoordelijkheid voor klimaatverandering.
Het kwantificeren van deze historische verantwoordelijkheid is niet eenvoudig : moeten we rekening houden met alle broeikasgassen of alleen met energiegerelateerde emissies ? Hoe moeten we rekening houden met de levensduur van gassen ? Hoe moeten we rekening houden met absorptie door de oceanen (en de grenzen daarvan, die geleidelijk duidelijk worden) ?
Het zou aanmatigend zijn om te beweren dat we een indicator kunnen presenteren die geen vragen oproept. Maar een eerste indicatie van de orde van grootte van de relatieve schuld van de wereldregio’s is een (gezonde) wake-up call. Daarom hebben we, op basis van gegevens over de uitstoot van CO2 door energiebronnen, de cumulatieve uitstoot per hoofd van de wereldbevolking en voor elk van de grote regio’s berekend. De indicator geeft een eerste indicatie van de “klimaatschuld”. De berekening wordt gepresenteerd voor 2000 en 2022.
CO2 schuld : de grote kloof
Aan het einde van 2022 bedroeg de CO2 schuld (energieoorsprong) wereldwijd 223 ton per inwoner. De schuld van elke Noord-Amerikaan is 5,5 keer hoger dan het wereldgemiddelde (1.239 TCO2/inwoner) en die van elke Europeaan (EU+UK) 3,3 keer hoger (728 TCO2/inwoner). Het cijfer voor Europeanen (zonder de EU+UK) is 576 TCO2/inwoner, sterk beïnvloed door de hoge emissies tijdens de Sovjetperiode (voor Rusland en de ‘satellietlanden’ van die tijd).
De CO2 schuld van elke Chinese inwoner is vermenigvuldigd met 3,5 in 22 jaar en ligt logischerwijs dicht bij het wereldgemiddelde (185 TCO2/inwoner), terwijl die van elke inwoner van de rest van Azië-Pacific en de rest van de wereld minder dan de helft van het wereldniveau bedraagt.
Samenvatting
1°) Tot het midden van de 20e eeuw waren Noord-Amerika en Europa (EU+VK) verantwoordelijk voor meer dan 80% van de cumulatieve energiegerelateerde CO2 emissies.
2°) De mondiale ontwikkeling, vooral die van China, begint het evenwicht te herstellen. Maar eind 2022 zullen Noord-Amerika en Europa (EU+VK) nog steeds 47% van het totaal voor hun rekening nemen.
3°) China’s aandeel in de cumulatieve uitstoot is snel gegroeid en nadert zijn aandeel in de bevolking.
4°) De cumulatieve CO2 emissies per hoofd van de bevolking geven een eerste indicatie van de klimaatschuld.
5°) De klimaatschuld per hoofd van de bevolking in Noord-Amerika is aanzienlijk hoger dan het wereldgemiddelde (5,5 keer) en de schuld per hoofd van de bevolking in Europa (EU+VK) is 3,3 keer hoger.
© Michel Allé
Februari 2024